Ένα νέο εκπαιδευτικό συμβόλαιο

Στην Ελλάδα σήμερα, πάνω από 300.000 φοιτητές έχουν υπερβεί το ανώτατο όριο φοίτησης, παραμένοντας εγγεγραμμένοι χωρίς πτυχίο. Το φαινόμενο των «αιώνιων φοιτητών» επιδρά αρνητικά στην εθνική παραγωγικότητα, καθώς αυτοί οι νέοι δεν συμβάλλουν στην αγορά εργασίας, ούτε επιστρέφουν την επένδυση χρόνου και χρημάτων που αφιέρωσαν οι οικογένειές τους και το κράτος. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του ΕΛΣΤΑΤ και της Eurostat, η Ελλάδα καταγράφει από τα χαμηλότερα ποσοστά απασχόλησης αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην ΕΕ (68,1%), όταν ο μέσος όρος της Ε.Ε. ξεπερνά το 85%. Επιπλέον, η παρατεταμένη εξάρτηση των φοιτητών από τις οικογένειές τους επιβαρύνει οικονομικά νοικοκυριά με μέσο ετήσιο εισόδημα κάτω από €15.000 (κατά την ΑΑΔΕ, 2023), παγιδεύοντάς τους σε κύκλους οικονομικής στασιμότητας και εκπαιδευτικής αβεβαιότητας.

‍

Ένα διεθνές φαινόμενο με εθνικά χαρακτηριστικά

‍

‍

Η αδυναμία ολοκλήρωσης των πανεπιστημιακών σπουδών σε προβλεπόμενο χρόνο, ή ακόμα χειρότερα, η πλήρης εγκατάλειψή τους, αποτελεί ένα από τα πλέον αθόρυβα αλλά καθοριστικά προβλήματα στην ανώτατη εκπαίδευση. Η εγκατάλειψη ή καθυστέρηση στην ολοκλήρωση πανεπιστημιακών σπουδών είναι παγκόσμιο φαινόμενο, αλλά οι αιτίες και οι συνέπειες διαφέρουν.

‍

• Ιταλία: Σχεδόν το 40% των φοιτητών ξεπερνά το προβλεπόμενο διάστημα σπουδών, με τους «fuoricorso» να θεωρούνται χρόνια πληγή για τα δημόσια ΑΕΙ.

‍

• Βραζιλία: Μόλις το 49% των φοιτητών ολοκληρώνει τις σπουδές του στην ώρα του, κυρίως λόγω χαμηλής εκπαιδευτικής ποιότητας και οικονομικών πιέσεων (Datafolha/INEP 2022).

‍

• Ινδονησία: Το ποσοστό εγκατάλειψης στα δημόσια πανεπιστήμια ξεπερνά το 30%, με βασική αιτία την απότομη μετάβαση από τη θεωρητική δευτεροβάθμια στην ακαδημαϊκά απαιτητική τριτοβάθμια εκπαίδευση.

‍

• Πολωνία και Ουγγαρία: Παρότι διαθέτουν καθολική πρόσβαση στην ανώτατη εκπαίδευση, οι χώρες αυτές καταγράφουν σημαντικά ποσοστά drop-out (~25–28%) λόγω ελλείψεων σε υποστηρικτικές ακαδημαϊκές δομές.

‍

• Νότια Κορέα: Με ένα από τα υψηλότερα ποσοστά αποφοίτησης στον ΟΟΣΑ (>70%), η χώρα πέτυχε σημαντική μείωση εγκατάλειψης σπουδών επενδύοντας σε διαρκή αξιολόγηση, ψυχολογική υποστήριξη και εστίαση σε “skill-based learning”.

‍

Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, μόνο 7 στις 10 εγγραφές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση παγκοσμίως οδηγούν σε απόκτηση πτυχίου. Οι χώρες που έχουν πετύχει υψηλότερα ποσοστά αποφοίτησης εφαρμόζουν έγκαιρες παρεμβάσεις ήδη από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

‍

Οι ρίζες του προβλήματος ξεκινούν στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση

‍

‍

Η μελέτη του Πανεπιστημίου Πατρών επιβεβαιώνει ότι τα πρώτα χρόνια σπουδών είναι κρίσιμα — ιδιαίτερα το δεύτερο και τρίτο έτος. Όμως, τα προβλήματα ξεκινούν ήδη από την έλλειψη βάσεων, προσανατολισμού και καθοδήγησης στο Λύκειο. Η Ελλάδα έχει από τα χαμηλότερα ποσοστά επαγγελματικού προσανατολισμού στην ΕΕ, με μόνο 17% των μαθητών να δηλώνει ότι έλαβε ουσιαστική στήριξη στις επιλογές σπουδών του (EACEA, 2022). Επιπλέον, το σύστημα της αυτόματης προαγωγής από τάξη σε τάξη, χωρίς ουσιαστική αξιολόγηση, οδηγεί στη συσσώρευση μαθησιακών κενών, τα οποία εκρήγνυνται στο πανεπιστήμιο.

‍

Διεθνείς βέλτιστες πρακτικές: Τι μπορούμε να εφαρμόσουμε στην Ελλάδα

‍

1. Υποχρεωτικός επαγγελματικός και ακαδημαϊκός προσανατολισμός σε πολλαπλά στάδια

‍

• Φινλανδία: Οι μαθητές συμμετέχουν σε «εβδομάδες επαγγελμάτων» ήδη από την ηλικία των 12 ετών. Οι μαθητές επισκέπτονται επαγγελματικούς χώρους και συντάσσουν εκπαιδευτικά portfolios με βάση τα ενδιαφέροντά τους.

‍

• Πορτογαλία: Κάθε μαθητής από την Α΄ Γυμνασίου συμμετέχει σε workshops σχεδιασμού σταδιοδρομίας, βασισμένα στο Holland Code (RIASEC).

‍

• Κολομβία: Το Υπουργείο Παιδείας εφαρμόζει τακτικά τεστ "vocational clarity" που συνδέουν γνωστικές δεξιότητες με επαγγελματικούς τομείς.

‍

2. Ανάπτυξη κοινωνικοσυναισθηματικών δεξιοτήτων (SEL) στο ωρολόγιο πρόγραμμα

‍

• Νέα Ζηλανδία: Τα σχολεία διδάσκουν επίσημα το πρόγραμμα "Key Competencies" που περιλαμβάνει ενσυναίσθηση, αυτορρύθμιση και λήψη αποφάσεων.

‍

• Καναδάς: Οι μαθητές ενθαρρύνονται να καταγράφουν “learning reflections” εβδομαδιαίως και να συμμετέχουν σε ομάδες υποστήριξης ομότιμων μαθητών (peer mentorship).

‍

• Σιγκαπούρη: Το πρόγραμμα "Character and Citizenship Education" εστιάζει στην ηγεσία, την υπευθυνότητα και την εθνική ταυτότητα από το Δημοτικό.

‍

3. Μαθητοκεντρικά μοντέλα μάθησης

‍

• Αυστραλία: Τα σχολεία υιοθετούν “inquiry-based learning”, όπου οι μαθητές μαθαίνουν μέσα από projects και ερωτήματα που οι ίδιοι θέτουν.

‍

• Ινδία: Οι μαθητές σε κάποια σχολεία καταγράφουν learning journals και συμμετέχουν σε αξιολογήσεις τύπου “portfolio defense” για κάθε μάθημα.

‍

• Νότια Κορέα: Η εκπαιδευτική πολιτική εστιάζει στην καλλιέργεια «προσωπικού τρόπου μάθησης» με καθοδήγηση εκπαιδευτικών-συμβούλων.

‍

4. Διαθεματικά σχολικά προγράμματα που συνδέουν μάθηση με τον έξω κόσμο

‍

• Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα: Εφαρμόζεται το πρόγραμμα "Moral Education", το οποίο ενσωματώνει ηθική, φιλοσοφία, ιστορία και σύγχρονα κοινωνικά ζητήματα στο curriculum.

‍

• Ολλανδία: Τα σχολεία χρησιμοποιούν τη μέθοδο “Expeditionary Learning”, με έμφαση σε πραγματικά projects που λύνουν τοπικά ή παγκόσμια προβλήματα

‍

• Χιλή: Δημιουργούνται “Escuelas Abiertas” (Ανοιχτά Σχολεία) με συμμετοχή γονέων, επαγγελματιών και τοπικών αρχών στη διαδικασία μάθησης.

‍

5. Αξιολόγηση βάσει δεξιοτήτων και όχι μόνο βαθμών

‍

• Εσθονία: Το Εθνικό Σύστημα Αξιολόγησης αξιολογεί την επίδοση βάσει της “ικανότητας εφαρμογής γνώσεων” και όχι της αποστήθισης.

‍

• Κόστα Ρίκα: Μαθητές βαθμολογούνται σε “learning outcomes” με βάση ικανότητες όπως συνεργασία, δημιουργικότητα και επίλυση προβλημάτων.

‍

• Ιαπωνία: Η αξιολόγηση βασίζεται στο τρίπτυχο “Gakuryoku – Ninchiryoku – Jinseiryoku” (ακαδημαϊκή μάθηση, συναισθηματική ωριμότητα, στάση ζωής).

‍

6. Καλλιέργεια αίσθησης σκοπού και μακροπρόθεσμου στόχου σπουδών

‍

• ΗΠΑ (σε charter και magnet schools): Υπάρχουν “pathway programs” από Γυμνάσιο που οδηγούν σε συγκεκριμένους κλάδους (π.χ. STEM, Performing Arts, Healthcare).

‍

• Σουηδία: Οι μαθητές κάνουν shadowing επαγγελματιών ήδη από το Λύκειο και αξιολογούν το τι θέλουν να σπουδάσουν με βάση πραγματικές εμπειρίες.

‍

• Ταϊλάνδη: Σχολεία παρέχουν επιδοτούμενη πρακτική άσκηση σε μαθητές άνω των 15, ενισχύοντας τη σύνδεση μάθησης με επαγγελματική ζωή.

‍

‍

Το κόστος της αδράνειας – και η αξία της έγκαιρης παρέμβασης

‍

Το πρόβλημα των 300.000+ «αιωνίων φοιτητών» δεν είναι στατιστική λεπτομέρεια· είναι οικονομική αιμορραγία και κοινωνικό αδιέξοδο. Αν κάθε ένας από αυτούς τους φοιτητές καθυστερεί την ένταξή του στην αγορά εργασίας κατά 4 έτη, και εφόσον το μέσο ετήσιο δυνητικό εισόδημα ενός πτυχιούχου στην Ελλάδα είναι περίπου €14.000, τότε η χώρα χάνει πάνω από €4,2 δισεκατομμύρια σε ανεκμετάλλευτο ανθρώπινο δυναμικό ετησίως.

Παράλληλα, οι οικογένειες των φοιτητών αυτών συνεχίζουν να επιβαρύνονται με κόστη στέγασης, μετακίνησης, διατροφής και ιδιωτικής ενίσχυσης που εκτιμάται σε €3.000–4.000 ετησίως ανά φοιτητή, δηλαδή πάνω από €1 δισεκατομμύριο χαμένο οικογενειακό εισόδημα κάθε χρόνο.

Αν εφαρμοστούν ακόμη και μερικά από τα διεθνώς επιτυχημένα K-12 μέτρα — όπως συστηματικός επαγγελματικός προσανατολισμός, ενίσχυση των soft skills, ψυχοκοινωνική στήριξη, και διασύνδεση με την αγορά — και μειώσουμε το ποσοστό εγκατάλειψης σπουδών κατά μόλις 15% μέσα σε 5 χρόνια, τότε η ελληνική οικονομία θα μπορούσε να ανακτήσει πάνω από €600 εκατ. ετησίως σε παραγωγικότητα, ενώ χιλιάδες οικογένειες θα απελευθερωθούν από τον οικονομικό φαύλο κύκλο της μακρόχρονης φοιτητικής εξάρτησης.

Η πρόληψη — ξεκινώντας από το σχολείο — δεν είναι απλώς ηθική επιλογή. Είναι ο πιο αποτελεσματικός μηχανισμός κοινωνικής κινητικότητας και βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης. Τώρα είναι η στιγμή να επενδύσουμε στους μαθητές μας, πριν γίνουν στατιστικές ενός συστήματος που αποτυγχάνει να τους εμπνεύσει για ένα ουσιαστικό μέλλον.

‍

Πηγές

‍

• Hellenic Authority for Higher Education (ETHAAE), 2024 student registry report
• Hellenic Statistical Authority (ELSTAT), Labour Market Indicators, 2023
• OECD Education at a Glance 2023
• Eurostat: Tertiary Education Completion Rates by Country, 2022
• Finnish National Agency for Education, 2022 career education reports
• World Bank Education Reports: Latin America Regional Overview, 2023
• Singapore Ministry of Education: Character and Citizenship Education Framework
• UNESCO Global Education Monitoring Report, 2022–2023
• Datafolha/INEP Brazil Higher Ed Completion Trends, 2022
• HGS internal estimates for economic modeling based on average earnings, inflation, and public education subsidies

‍

‍

‍

‍

Policy Brief

‍

Title: Unlocking Greece's Educational Potential: Tackling University Dropout through K-12 Reform

Date: April 2025

Prepared by: Educational Strategy, HGS

Executive Summary: Over 300,000 university students in Greece remain inactive, having exceeded the legal time limits for completing their degrees. This "silent dropout crisis" has immense implications for the country’s economy, labor market, and social cohesion. This policy brief outlines the core causes of the problem, highlights international best practices from K-12 education systems, and proposes a series of targeted interventions to mitigate university attrition and better prepare students for academic and career success.

‍

1. The Problem in Numbers:

• Total registered university students in Greece: 695,678
• Active students (within legal study duration): 361,937 (52.03%)
• Inactive or over-time-limit students: 333,741 (47.97%)
• Estimated public and household cost of delayed graduation per student annually: €4,000
• Estimated total annual financial loss (public + private): €5.2 billion

‍

2. Key Factors Behind University Dropout:

• Weak academic foundations from primary and secondary education
• Absence of structured professional and academic guidance
• Misalignment between entrance exams and actual academic readiness
• Insufficient academic support within universities
• Poor faculty-to-student ratios and underfunded student services

‍

3. Comparative Insights: Global Best Practices

Η εγκατάλειψη ή καθυστέρηση στην ολοκλήρωση πανεπιστημιακών σπουδών είναι παγκόσμιο φαινόμενο, αλλά οι αιτίες και οι συνέπειες διαφέρουν. Σε ορισμένες χώρες, οι κοινωνικοοικονομικές ανισότητες και η έλλειψη πρόσβασης σε βασικές υποστηρικτικές δομές παίζουν καθοριστικό ρόλο, ενώ σε άλλες, η έλλειψη ουσιαστικού επαγγελματικού προσανατολισμού και η αποσύνδεση του πανεπιστημίου από την αγορά εργασίας οδηγούν τους φοιτητές σε αβεβαιότητα και απογοήτευση.

Europe:

• Finland: Weekly career guidance and real-world exposure to professions from age 12
• Portugal: Mandatory academic orientation workshops using psychometric tools
• Estonia: Competency-based national evaluations replacing rote memorization

Latin America:

• Colombia: Nationwide vocational aptitude tests linked with digital coaching tools
• Chile: Open schools initiative connecting families and professionals in school-based projects
• Costa Rica: National student portfolios graded on collaboration, critical thinking, and life skills

Asia:

• Singapore: Character and Citizenship Education curriculum developing resilience and purpose
• South Korea: Advisory structures and peer coaching embedded in high schools
• Japan: Holistic evaluation based on academic, emotional, and life competency scores

‍

4. Policy Recommendations for Greece:

‍

A. Strengthen K-12 Foundations

• Institutionalize mandatory career and academic orientation from junior high school
• Introduce learning-to-learn and metacognition modules into high school curricula
• Launch diagnostic tools for students in 10th grade to assess university readiness

B. Enhance University Readiness and Support

• Establish transitional summer programs between high school and university
• Assign each first-year student an academic advisor and peer mentor
• Introduce academic early-warning systems to prevent disengagement

C. Reform Evaluation and Access

• Align Panhellenic Exams with competency-based and skill-based assessment frameworks
• Expand access to dual-credit courses and career pathway programs in Lyceum

D. Invest in Support Structures

• Increase funding for university counseling and mental health services
• Improve faculty-student ratios through targeted hiring in key departments

‍

5. Projected Impact (5-Year Horizon):

• 15% reduction in university dropout rates = 50,000 more graduates
• €600 million/year regained in economic productivity
• Up to €1 billion/year saved in private household education-related costs
• Increased satisfaction and mental wellbeing among youth

‍

6. References and Data Sources:

• Hellenic Authority for Higher Education (ETHAAE), 2024 student registry report
• Hellenic Statistical Authority (ELSTAT), Labour Market Indicators, 2023
• OECD Education at a Glance 2023
• Eurostat: Tertiary Education Completion Rates by Country, 2022
• Finnish National Agency for Education, 2022 career education reports
• World Bank Education Reports: Latin America Regional Overview, 2023
• Singapore Ministry of Education: Character and Citizenship Education Framework
• UNESCO Global Education Monitoring Report, 2022–2023
• Datafolha/INEP Brazil Higher Ed Completion Trends, 2022
• HGS internal estimates for economic modeling based on average earnings, inflation, and public education subsidies

‍

Conclusion: Greece cannot afford to lose another generation to academic disorientation and systemic inertia. By strengthening the K-12 pipeline and reinforcing academic support systems, the country can significantly improve graduation rates, economic resilience, and social mobility. This transformation must begin now, through a coordinated, cross-ministerial commitment to reform, investment, and accountability.

‍

Contact: For more information or to collaborate on pilot initiatives, contact:
HGS Educational Strategy

‍

‍

‍